Hoe het post-Covid-19-tijdperk er uit zal zien: nieuw gedrag en aangepaste activiteiten

In een vorig artikel toonde ik aan hoe de Fransen tijdens hun quarantaine nieuwe consumptiegewoonten aannamen. Dat blijkt uit opzoekingen op het internet. Maar hoe gaan we echt reageren als we weer buiten mogen komen? Nemen we opnieuw onze alledaagse gewoontes aan of zal ons gedrag veranderen? Wat zijn dan de economische gevolgen van dit nieuwe gedrag en hoe zullen bedrijven zich moeten aanpassen? Dit wil ik samen met u onderzoeken in dit artikel.

Enkel voor onze abonnés: exclusieve analyse en marketing tips

E-mailadres  *

Inschrijven

Door u te abonneren gaat u akkoord met deel III van onze voorwaarden.

"De blog was al top. Maar de nieuwsbrief is echt uitzonderlijk!"

Esteban Hendrickx, art director

Samenvatting

• Psychologische impact van de quarantaine
• Gevolgen van de quarantaine voor de hervatting van de beroepsactiviteiten
• Gevolgen van de quarantaine voor de hervatting van niet-professionele activiteiten

Psychologische impact van de quarantaine

Het zou naïef zijn te denken dat de effecten van de quarantaine slechts tijdelijk zullen zijn. In België kregen onderzoekers van de Universiteit van Leuven en de Universiteit van Antwerpen het goede idee om een kwantitatief meetinstrument te gebruiken om de geestelijke gezondheid van de bevolking te evalueren. Het instrument wordt de GHQ-12 genoemd en is een norm voor het meten van psychisch leed. Het wordt met regelmatige tussenpozen gebruikt en maakt het mogelijk om veranderingen in de psychologische omstandigheden van de bevolking te volgen. De eerste resultaten, die op 06/04/2020 werden bekendgemaakt, zijn niet geruststellend. Terwijl in normale tijden 18% van de bevolking verklaart in een situatie van psychische nood te verkeren, steeg dit cijfer nu tot 52%. Het psychologisch ongemak stijgt tot 67% wanneer een familielid getroffen wordt door Covid-19 en zelfs tot 73% wanneer men zelf getroffen wordt.
Uit het onderzoek blijkt ook dat jongeren meer worden getroffen. Er lijkt een verband te bestaan tussen psychisch leed en leeftijd, behalve dat het deze keer de ouderen zijn die er beter mee om lijken te kunnen gaan. Zo verklaart 2/3 van de 15 tot 25-jarigen het moeilijk te hebben met de quarantaine, vergeleken met 1/3 bij de 65-plussers.

Gevolgen van de quarantaine bij het hervatten van de werkzaamheden

Op het vlak van werk zal het eerste slachtoffer van het coronavirus de kus zijn. Geliefd bij de Fransen lijkt deze praktijk van socialisatie op dit moment uiterst riskant. Wie zou er immers, als er geen vaccin is, dit risico durven nemen? Paul Taylor (zie video hieronder) kan binnenkort misschien wel wraak nemen op “la bise” (de kus).

 Maar ernstig, deze periode van quarantaine zal zijn stempel drukken op onze werkgewoontes. Ik heb hier en daar gehoord dat de quarantaine een voorbode is van telewerken, dat het coronavirus onnodige vergaderingen vermijdt en dat we eindelijk op afstand zullen kunnen werken. Maar dat is misschien te vlug gezegd. Wat men ook beweert, de mens is een sociaal dier en uit een enquête van de Belgische universiteiten toont duidelijk dat de quarantaine de bevolking psychologisch beïnvloedt, en dan in de eerste plaats degenen die niet met pensioen zijn. U zult ook merken dat de kwantitatieve enquête een onderdeel bevat over “sociale ontheemding” en dat heeft zijn reden. We hebben menselijke interactie nodig en die kan vanop afstand niet doeltreffend worden verkregen (lees de toelichting van Dr. Tourpe hierover in dit artikel). Dromen van een gedelokaliseerde professionele activiteit is compleet utopisch. Dan beweer je eigenlijk dat werk een puur transactionele activiteit is, terwijl het eigenlijk vooral om een relationele activiteit gaat. Dit blijkt uit deze studie die in de Harvard Business Review (Engelse site) wordt aangehaald:

Telewerken is weliswaar ontegenzeggelijk winstgevend, maar leidt ertoe dat het samenwerken achteruitgaat, ook via digitale kanalen. In een studie van een groot technologiebedrijf van 2008 tot 2012 zagen we dat werknemers die op afstand werkten bijna 80% minder over hun opdrachten communiceerden dan leden van een team dat in hetzelfde gebouw werkte. Over 17% van de projecten communiceerden ze helemaal niet. Het voor de hand liggende gevolg: als teamleden moeten interageren om de doelstellingen van het project op tijd te bereiken, is het beter dat ze niet vanop afstand werken.

Het Amerikaanse “cubicle”-principe zou wel eens een doorbraak kunnen zijn in Franse bedrijven, omdat het een barrière opwerpt tussen de werknemers. Deze mechanische barrière is bevorderlijk voor de concentratie en vermindert het risico op verspreiding van een virus.

Omdat vanop afstand efficiënt te werken over het algemeen niet mogelijk is, moeten bedrijven zich voorbereiden om hun werknemers zo snel mogelijk weer te verwelkomen. Wel moeten er veiligheidsmaatregelen worden getroffen, zoals een minimale afstand tussen collega’s of mechanische barrières. Dit zou bedrijven ertoe kunnen brengen om rotaties in te voeren om de kantoorcapaciteit te verminderen, maar het zou ook een einde kunnen maken aan de voorbijgestreefde methode van open ruimtes, waarvan iedereen het erover eens is dat ze nadelig zijn voor de productiviteit. Want zoals in hetzelfde artikel in de Harvard Business Review wordt opgemerkt, hebben open ruimtes geleid tot een vermindering van 70%, en deze vermindering van de sociale interactie was nefast voor de productiviteit.

Telewerken is weliswaar ontegenzeggelijk winstgevend, maar leidt ertoe dat samenwerking achteruitgaat, zelfs via digitale kanalen.

Ethan Bernstein en Ben Waber, HBR

Werken op kantoor kan binnenkort misschien leiden tot een volledige herinrichting van de werkplekken en gewoontes. Open ruimtes, die zo praktisch en betaalbaar zijn, zouden kunnen verdwijnen ten gunste van meer afgescheiden ruimtes met een minimale afstand tussen de werkplekken enerzijds en mechanische bescherming tussen de werknemers anderzijds. Het principe van de Amerikaanse “cubicles” lijkt op korte termijn een goede oplossing. Dit geeft dan werk aan bedrijven die kleine scheidingswanden produceren en verkopen. Ook moeten er innovatieve oplossingen worden ontwikkeld om de werknemers te beschermen zonder dat de interactie wordt belemmerd.
Tot slot zal er ongetwijfeld speciale aandacht worden besteed aan het vernietigen van ziekteverwekkers. Vermoedelijke zullen schoonmaakdiensten groeien en IT-apparatuur zal wellicht meer moeten worden gereinigd. Wanneer heeft u voor het laatst uw toetsenbord schoongemaakt?

Gevolgen van de quarantaine voor onze dagelijkse activiteiten en vrijetijdsbesteding

Een andere kwestie is de hervatting van onze extra-professionele activiteiten, kortom ons leven naast het werk. Hoe gaan we onze boodschappen doen na Covid-19? Hoe gaan we ons vermaken na Covid-19? Hoe gaan we ons verplaatsen? De maatregelen die Italië beoogt,  geven ons een glimp van hoe ons leven er na Condid-19 uit zou kunnen zien, althans tot er een vaccin is gevonden.

Winkelen

Het succes van online winkelen zal leiden tot nieuwe consumentengewoonten. Wellicht zal een aanzienlijk deel van de consumenten die pas zijn omgeschakeld naar deze manier van kopen, ook zo blijven winkelen (zie ook onze analyse van de 5 winkeltrends). We zullen dus een geleidelijke verschuiving zien van de retailsector naar leveringen aan huis, drives en ophaalpunten. Winkels zullen minder bezocht worden en klanten die toch blijven gaan (vooral de oudere leeftijdsgroepen) zullen eisen dat er maatregelen worden genomen om hun veiligheid te waarborgen. Ontsmetting van winkelwagens, frequentere reiniging van door klanten aangeraakte oppervlakken, wegwerphandschoenen, herinrichting van verkooppunten om “veilige afstanden” tussen klanten te kunnen bewaren. Al deze veranderingen zullen de winstgevendheid van de verkooppunten beïnvloeden.

Ontspanning

Ook onze ontspanning zal ook in het post-Covid-19-tijdperk worden beïnvloed. We zullen ons niet meer zo ontspannen als vroeger. De jongere generaties, die het meest hebben geleden onder het isolement, zullen ernaar hunkeren om de sociale relaties weer op te bouwen. Vermoedelijke zullen festivals en bioscopen nog altijd worden bezocht. Maar dat is zonder rekening te houden met de maatregelen die de overheid zou kunnen opleggen zolang het virus opnieuw kan toeslaan. Hier kunnen we inzetten op een drastische vermindering van de capaciteit om contacten te beperken, zoals de perskamer van het Witte Huis.
Voor de meer elitaire hobby’s zijn mijn vooruitzichten minder goed. Denk bijvoorbeeld aan concertzalen, opera’s, musea. Het publiek hier is overwegend bejaard, financieel welgesteld en gecultiveerd. Zullen zij na de quarantaine het risico durven nemen om naar plaatsen te gaan waar een minimumafstand niet kan worden gegarandeerd? We kunnen er dus op wedden dat de traumatische schok van de Covid-19 ongetwijfeld tijdelijk zal leiden tot heel wat wantrouwen die het bezoek aan culturele plaatsen zal beïnvloeden.

Buitenshuis eten

Restaurants en bars zijn hard getroffen door de quarantaine. Deze etablissementen waren de eerste die sloten en het Italiaanse voorbeeld toont aan dat ze waarschijnlijk als laatste zullen heropenen. Gezien hun beperkte cashflow zal een meerderheid de crisis niet overleven. Voor degenen die het zullen overleven, ziet de periode na -Covid-19 er niet goed uit. Vermoedelijke zullen ze minimumafstanden in acht moeten nemen, hetzij omdat ze de overheid dit verplicht, hetzij omdat de klant het verwacht. Dit zal leiden tot capaciteitsverlies dat op de een of andere manier zal moeten worden gecompenseerd voor de zaken die het overleven. Het gevolg? Minder personeel om de exploitatiekosten te verlagen (dus minder banen), nieuwe regels voor klanten, zoals een tijdelijke bezetting van de ruimte of een verplichting om te consumeren.

Uit een studie van de Morgan Chase bank (Engelse site) blijkt dat Amerikaanse restaurants gemiddeld slechts 16 dagen liquiditeit hebben. Hoewel de situatie in Europa misschien niet zo gespannen is, zijn restaurants en bars waarschijnlijk de bedrijven die het meest failliet zullen gaan.

Reizen, verplaatsingen

En dan reizen. Het openbaar vervoer zal in een eerste fase een minimale veilige afstand moeten opleggen. Dit is in ieder geval wat er in Italië wordt voorgesteld. De transportcapaciteit zal worden verminderd, waardoor het gebruik van de werkplekken automatisch zal afnemen. Daarom zal er afwisselend telewerken worden ingevoerd.
In het geval van lange reizen in een beperkte ruimte (bijvoorbeeld een vliegtuig) kan het transport pas gebeuren na een periode van enkele maanden nadat de gezondheid van de passagiers is gecontroleerd. De temperatuurmetingen die de regel waren, zullen waarschijnlijk worden vervangen door een snelle pre-boarding test op de aanwezigheid van virale belasting in het bloed. Elke passagier die positief test, wordt geïsoleerd en mag niet aan boord komen. Op de lange termijn kunnen we ons zelfs voorstellen dat de poortjes waar de tickets worden gescand om toegang te krijgen tot de boarding zone de nodige apparatuur bevatten om de lichaamstemperatuur te meten. Er zal een specifieke verzekering worden afgesloten om dit risico te dekken.

Conclusies

Dit is een toekomstgerichte oefening en is dus natuurlijk moeilijk en zeer willekeurig. Maar redelijkerwijze kunnen we vermoeden dat deze quarantaine en coronacrisis psychologische sporen zullen achterlaten die ons toekomstig gedrag zullen beïnvloeden. En deze gedragsveranderingen zullen waarschijnlijk blijven bestaan tot er een vaccin komt. Een terugkeer naar de normaliteit (indien mogelijk) kan alleen worden bereikt door de beschikbaarheid van een tegengif. Intussen zullen echter vele van onze economische sectoren zijn aangetast. Sommigen zullen verdwenen zijn, anderen zullen zichzelf opnieuw moeten uitvinden. Hoewel grote omwentelingen meestal leiden tot revolutionaire innovaties, is de prijs die moet worden betaald niet te verwaarlozen, dus we kunnen alleen maar hopen dat we er lessen hebben uit getrokken.

Illustraties: shutterstock

Door Lorène Fauvelle