Sinds vorige week publiceren we twee keer per week de “minicursussen communicatie” van Dr. Emmanuel Tourpe. De quarantaine als gevolg van de coronacrisis had in ieder geval de verdienste dat Emmanuel het idee kreeg om deze minicursussen te schrijven, die hij in eerste instantie op zijn Facebook plaatste. De kwaliteit van zijn ideeën vroeg echter om een bredere verspreiding ervan.
We willen hem bedanken om ermee akkoord te zijn gegaan zijn “minicursussen” op onze blog te publiceren. Ontdek zeker ook de andere cursussen: minicursus communicatie nr. 1, nr. 2 en nr. 3.
In het artikel van vandaag neemt Emmanuel ons mee op een fascinerende reis in de wereld van Donald Trump. Deze tekst met de titel “Manipuleren zonder te overtuigen: de grenzen van het bedrog” herinnert aan de minicursus communicatie nr. 2 met de titel “Overtuigen zonder te manipuleren“. Vandaag onthult Emmanuel op talentvolle wijze de volledige leegte en inefficiëntie van de retoriek van Donald Trump.
Minicursus communicatie nr. 4:
“Manipuleren zonder te overtuigen: de grenzen van het bedrog”
Kan men echt een verkiezing (zoals die van Trump) of een stemming (de Brexit) beïnvloeden door mensen te manipuleren? We herinneren ons het schandaal rond “Cambridge analytica“, waarbij iedereen luidkeels schreeuwde toen een inmiddels verdwenen bedrijf de persoonlijke Facebookgegevens van meer dan 87 miljoen mensen had verzameld: de analyse van deze gegevens maakte het mogelijk om gerichte berichten naar de kiezers te sturen in een poging om hun stem te beïnvloeden. Trump zou zijn verkiezing te danken hebben aan deze vorm van oplichting.
Maar is dat wel mogelijk? De hele geschiedenis van communicatietheorieën toont aan dat dit niet het geval is.
Al aan het eind van de 19e eeuw werd de populaire pers ervan van beschuldigd mensen tot zelfmoord te hebben aangezet: de grote socioloog Emile Durkheim onderzocht deze kwestie in die tijd en verwierp de hypothese op meesterlijke wijze. Dit werd bevestigd in elk later onderzoek, evenals in het definitieve werk van J.T. Klapper (1960); nee, de media kunnen de mening van mensen niet duurzaam en diepgaand beïnvloeden.
Verder onderzoek (de “Reception studies” uit de jaren ’60 en ’70) toont nog meer de doorslaggevende rol aan van het publiek, van elke lezer of luisteraar, in de manier waarop zij berichten opnemen of interpreteren. Het is hooguit mogelijk om bestaande meningen te bevestigen en te versterken of om de aandacht te trekken. Nee, Cambridge Analytica heeft de Amerikaanse stemmen niet verregaand beïnvloed. Nee, de Britten hebben niet op de Brexit gestemd omdat ze gehersenspoeld waren. Vanuit het oogpunt van de communicatie klopt dat niet.
Wel bestaan er strategieën om de bestaande opinie te manipuleren, hoewel het twijfelachtig is of deze voldoende invloed kunnen uitoefenen. De beroemdste is die welke eind jaren dertig in de Verenigde Staten werd vastgelegd door het “Institute for Propaganda”. Ze bevat 7 regels die nog altijd worden gebruikt in de marketing en de politiek:
- Name-Calling (het ontwaarden van de tegenstander)
- Glittering Generality (gebruik van aantrekkelijke bewoordingen voor uw product)
- Transfer (het product associëren met een positieve beeldvorming)
- Testimonial (een product laten promoten door een bekend gezicht)
- Plain Folks (aantonen dat gewone mensen en gezond verstand voor het product kiezen)
- Card Stacking (het product valselijk in een goed licht plaatsen door bijvoorbeeld gebreken weg te laten)
- Band Wagon (een gevoel van samenhorigheid creëren rond het product)
Kijk naar eender welke reclame en u zal veel van deze elementen terugvinden.
Veel interessanter is de mogelijkheid om zich te verzetten tegen propaganda en manipulatie door het gebruik van tegeninformatie. Een absoluut genie op dit vlak was Chakhotin: tijdens de opkomst van het nazisme in Duitsland doorkruiste hij hakenkruizen met zijn beroemde “drie pijlen” (die in sommige kringen nog altijd worden gebruikt). Overal waar Chakhotin opkwam, scoorde de nazipartij aanzienlijk lager dan elders. Het gaat om de beruchte 3 pijlen (“tegen de conservatieve partij van Papen, tegen Hitler en tegen de communisten”).
Manipulatie bestaat dus wel. De effecten ervan zijn onzeker. Eén ding is zeker: we mogen niet opgeven en individuele (waakzaamheid, onderwijs, kritisch denken) en gemeenschappelijke acties kunnen het laten verdwijnen. In de communicatie ligt, net als in al het andere, de sleutel in de vrijheid en de menselijke, niet in algoritmen of manipulatie.
Illustrations : Europeana, Shutterstock, Wikipedia
Posted in Diverse.
