Soms kan u weg van de platgetreden paden nog altijd grote artistieke ontdekkingen doen. Dit geldt zeker voor de regio Marche in Italië, waarvan het artistieke erfgoed nauw verweven is met de geschiedenis van het Vaticaan. Hier kunt u in de voetsporen treden van Lorenzo Lotto ontdekken.
De Marche is een gedroomd onderzoeksgebied voor liefhebbers van oude kunst. Nadat we u in 2019 op meenamen in de voetsporen van Carlo Crivelli, gaan we dit jaar in de Marche op zoek naar Lorenzo Lotto. In 2018-2019 vond een zeer mooie retrospectieve plaats die de verschillende plaatsen waar Lotto’s passage nog zichtbaar is, bij elkaar bracht. De zeer goed uitgevoerde website (Engelse site) daarover is nog altijd toegankelijk.
Neem contact met ons op om uw klanttevredenheid te verbeteren
Samenvatting
- Inleiding
- Lorenzo Lotto in Recanati (5 werken)
- Lorenzo Lotto in Jesi (4 werken)
- Lorenzo Lotto in Monte San Giusto (1 werk)
- Lorenzo Lotto in Cingoli (1 werk)
- Lorenzo Lotto in Mogliano (1 werk)
- Lorenzo Lotto in Loreto (9 werken)
- Slot
Inleiding
Plaat ter herinnering aan de dood van Lorenzo Lotto in 1556 in Loreto. Deze kan je bezichtigen in de Basiliek van Loreto.
Lorenzo Lotto (1480-1556) werd in Venetië opgeleid door Giovanni Bellini of Alvise Vivarini. Net als zijn tijdgenoten werd hij gedwongen om “in ballingschap te gaan” op zoek naar opdrachtgevers en opdrachten. Zijn eerste stop was Treviso (1503-1506). Hij verbleef voor het eerst in de Marche van 1506 tot 1508, waarna hij op verzoek van Bramante (de architect van de paus) naar Rome terugkeerde tot 1510. Hij zou er in de appartementen van de paus met de jonge Rafaël hebben gewerkt. Vanaf 1511 keerde hij terug naar de Marche (Jesi) en vertrok er in 1513 om zich gedurende meer dan een decennium in Bergamo te vestigen. Hij keerde van 1525 tot 1532 terug naar Venetië en maakte daarna talrijke reizen naar de regio’s Veneto en Marche. In 1549 keerde hij definitief terug naar de Marche (Loreto) waar hij ook begraven is.
In de volgende paragrafen koos ik ervoor om de verschillende plaatsen voor te stellen die ik in de zomer van 2020 bezocht om meer inzicht te krijgen in het werk van Lorenzo Lotto. Ik koos ervoor chronologisch te werken in het spoor van Lotto in de betreffende plaats, of de datum waarop het werk is voltooid.
Lorenzo Lotto à Recanati
Recanati is de tweede etappe van Lorenzo Lotto’s omzwervingen na zijn vertrek uit Venetië. Hij ging voor het eerst naar de Marche om er een altaarstuk voor de kerk van Sint-Dominicus (1508) uit te voeren. De kunst van de jonge Lotto is dan al op zijn technische hoogtepunt, ook al zie je in zijn werk nog altijd de invloed van zijn Venetiaanse meesters. Het gaat om het opmerkelijke altaarstuk van Sint-Dominicus in het museum van Recanati. Het uitzonderlijke vakmanschap brengt me ertoe om dit elke zomer te komen bewonderen. Je blijft gefascineerd door de oneindige nauwkeurigheid van Lotto, evenals van het zeer Venetiaanse meesterschap van kleuren. Bovendien, hoe kan men het meesterschap van Bellini niet herkennen in de mozaïeken (in de nissen achter de figuren afgebeeld in de onderste panelen) en de behandeling van de figuren in de bovenste panelen.
Collectie: Villa Colloredo Mels in Recanati, Marche, Italië
Villa Colloredo Mels Museum in Recanati (helaas weinig bezocht, maar ongelooflijk interessant museum) bevat nog andere schatten van Lotto. Allereerst zijn er twee schilderijen uit de periode van zijn tweede verblijf in de Marche (zie Lotto in Jesi): een monumentale transfiguratie en een Johannes de pelgrim, waarvan een kopie te zien is in de kerk van Sint-Anne in het centrum van het dorp. Het andere zichtbare werk, een belangrijk werk, is de Annunciatie van 1529 (Engelse site) met een maagdelijke angst voor de komst van de engel en een vluchtende kat die bij Balthus niet zou hebben misstaan. Lange tijd kon dit schilderij me niet bekoren, omdat ik de plastische kwaliteit ervan niet inzag. Ik moet toegeven dat de behandeling van het onderwerp nog altijd bijzonder stoort. Het is dan ook deze innovatie die dit schilderij van andere werken van Lotto onderscheidt. Het is moeilijk de reikwijdte van deze vernieuwing te vatten, maar men kan zich voorstellen dat het 500 jaar geleden bijzonder moeilijk moet zijn geweest om af te wijken van de “canons” van de Heilige Kunst. Lotto kon uit dit keurslijf ontsnappen en een meer persoonlijk werk maken dat het maniërisme inluidde.
Collectie: Villa Colloredo Mels in Recanati
Lorenzo Lotto in Jesi
Bij zijn terugkeer naar de Marche in 1511komt Lotto in Jesi terecht. Een terugkeer die van korte duur zal zijn aangezien hij in 1513 weer naar Bergamo vertrekt. De terugkeer naar de regio is gedocumenteerd in een contract van 18 oktober 1511 voor de realisatie van een kruisafneming. Dit schilderij is nu te bewonderen in de pinacotheek van Jesi, samen met andere werken van Lotto. De frisheid van de kleuren is nog altijd opmerkelijk en de samenstelling, hoewel rijk, blijft zeer leesbaar. Wat betreft de kruisafneming (het kruis is zichtbaar op de achtergrond) gaat het eigenlijk meer om een graflegging. De lijkwade die Jozef van Arimathea tussen zijn tanden heeft, valt op en doet denken aan de graflegging van Rubens, waarin dit iconografische element ook is opgenomen.
 Collectie: Musei Civici di Palazzo Pianetti, Jesi
Naast de andere werken in de pinacotheek van Jesi (Italiaanse site) mag men de “Legende van de Heilige Lucia” niet missen, waarvan de scènes op een zeer unieke manier zijn gerangschikt. Eigenlijk start de lezing van dit schilderij in de predella, om te vervolgen in het hoofdpaneel en te eindigt in de predella. Lotto heeft een unieke manier bedacht om de volgorde van de scènes weer te geven. Hij plaatste op elke scène “wieltjes” om de leesrichting aan te geven.
De kruisafneming en de legende van de Heilige Lucia zijn ongetwijfeld de mooiste schilderijen in Jesi. De Madonna van de Rozen (“Madonna delle Rose”) is een later werk (1526) waarin de Venetiaanse invloed zichtbaar is. De Visitatie uit 1531 is moeilijker te lezen (want slecht gerestaureerd) en van de Annunciatie (1526) zijn slechts twee zijpanelen overgebleven.
Collectie: Musei Civici di Palazzo Pianetti, Jesi
Lorenzo Lotto in Monte San Giusto
Wie had kunnen raden dat er in een klein kerkje in deze grote stad van 7500 inwoners een meesterwerk is verborgen? Het was voor de kleine kerk van Santa Maria della Pietà Telusiano (meertalige site, Engels) dat Lotto in 1529 een kruisiging schilderde die de hele muur van het schip in beslag neemt. Een werk dat zo monumentaal is dat men zou kunnen denken de kerk eromheen is gebouwd.
Kerk van Santa Maria della Pietà in Telusiano, Monte San Giusto
U zult waarschijnlijk alleen zijn tijdens uw bezoek. De kerk is behoorlijk donker. Breng een muntstuk van € 2 mee om het schilderij te verlichten: echt wel een opmerkelijk spektakel. De kleuren van het altaarstuk lijken de kerk te blazen.
Lorenzo Lotto in Cingoli (“Madonna van de Rozenkrans”)
Het thema van Madonna van de Rozenkrans werd beroemd na de Slag bij Lepanto. De overwinning van 7 oktober 1571 werd in feite door Paus Pius V toegeschreven aan de Madonna van de Rozenkrans. Toch was de iconografie van de beschermende Maagd en de 15 mysteries van de Rozenkrans al vóór 1571 een thema.
Collectie: Pinacoteca comunale, Cingoli, Italië
Het monumentale schilderij van Lorenzo Lotto, gemaakt voor de Broederschap van de Rozenkrans van Cingoli in 1539, is bijna 500 jaar na de oprichting nog altijd te bewonderen in dezelfde kleine stad. Het schilderij was tot 2016 gehuisvest in de gemeentelijke fotogalerij en is nu te zien in een zaal van het stadhuis (“Sala degli Stemmi” of Wapenzaal). Om toegang te krijgen, belt u het gemeentehuis of gaat u naar de gemeentelijke bibliotheek, waar de verantwoordelijke persoon de sleutels heeft. Hij begeleidt u graag tijdens de openingstijden van de bibliotheek. Als het bezoek gratis is, vergeet dan niet een kleine donatie achter te laten om het schilderij te helpen conserveren. Er zijn maar weinig bezoekers en de aardbevingen hier laten ook financiële sporen achter in de boekhouding van de kleine Italiaanse gemeenten.
Lorenzo Lotto in Mogliano
Tegenwoordig moet u naar het Museum voor Heilige Kunst van Mogliano (4500 inwoners) gaan om de Madonna in glorie met heiligen (“Madonna in gloria e santi”) uit 1548 te bewonderen. Het schilderij bevond zich eerder in de kerk van Santa Maria di Piazza, die gesloten is sinds de aardbeving van 2016. Het schilderij staat nog altijd in de originele lijst (zoals die van Monte San Giusto). Het schilderij heeft een heel bijzondere iconografie. De aanwezigheid van een cirkelvormige muur, met slechts een paar monumenten die uitsteken, maakt dit schilderij zeer bijzonder en moeilijk te interpreteren.
Museum van Mogliano
U moet zeker van tevoren te bellen, want het museum is alleen op afspraak geopend. Kijk ook naar het cirkelvormige vesnter voor het schilderij. Dit staat boven het schip van de kerk! Het museum bevindt zich dus ook bovenop de kerk.
Lorenzo Lotto in Loreto
Lorenzo Lotto beëindigde zijn leven in Loreto en het is daar dat hij zijn geloof trouw bleef (hij liet zich trouwens begraven in een Dominicaans habijt). In de Basiliek herinnert een plaquette aan de buitengewone kwaliteiten van deze schilder (de plaquette bevindt zich aan de linker ingang, achter de hoofdingang, en is daarom moeilijk te zien).
De werken van Lotto zijn op twee plaatsen zichtbaar. In de basiliek zelf bevindt zich een Sint-Christoffel, vergezeld van Sint-Rochus en de Sint-Sebastiaan. Blijf even stilstaan bij dit schilderij om de handtekening van de schilder te ontdekken op een perkament dat met een raadselachtig oog is versierd.
Collectie: Basiliek van Loreto, Italië
In het Basiliekmuseum (Italiaanse site) zijn er nog 8 andere werken, waaronder de Aanbidding van het Kindje Jezus, waarschijnlijk het mooiste van allemaal. Ook Christus en de overspelige vrouw (1548-1550) is een heel mooi schilderij met een compositie die wat de opstelling van de figuren aan Bellini doet denken.
In de zaal van het museum waar Lotto’s schilderijen hangen, ziet u ook een facsimile van zijn ontroerende “Libro delle spese”.
Slot
Ons “ontdekkingsverslag” zou niet compleet zijn zonder vermelding van de werken die in Ancona staan:
- het altaarstuk van de hellebaard (1539) in de gemeentelijke kunstgalerie (let op de zeer speciale openingstijden)
- de Assumptie (1550) in de kerk van San Francesco Alle Scale
We vermelden ook nog Sint-Rochus (1549) in de collecties van het Nationale Galerij van de Marche in Urbino (Engelse site).
Posted in Diverse.
