9 september 2019 1613 woorden, 7 min. gelezen Laatste update : 7 november 2023

In de voetsporen van Carlo Crivelli in de Marche (Italië)

Door Pierre-Nicolas Schwab Gepromoveerd in marketing, directeur van IntoTheMinds
Voor een keer wil ik eens over iets anders praten dan marketing en Big Data. Net zoals tijdens mijn avontuur in IJsland, koos ik dit jaar voor een culturele vakantie met het gezin.  En wat is er moeilijker dan een […]

Voor een keer wil ik eens over iets anders praten dan marketing en Big Data. Net zoals tijdens mijn avontuur in IJsland, koos ik dit jaar voor een culturele vakantie met het gezin.  En wat is er moeilijker dan een kind van 9 jaar te interesseren voor kunst in het algemeen en schilderkunst in het bijzonder. Er waren dus trucs nodig om de interesses van groot en klein te combineren. De vakantie vond plaats in de vorm van een “schattenjacht”, meer bepaald een jacht op de Italiaanse renaissanceschilderkunst.
Na een tussenstop in Mantua, de stad van de Gonzagas en Andrea Mantegna (waarvan Giovanni Santi, de vader van Rafaël, zei dat hij de beste van allemaal was), brachten we onze vakantie door in de prachtige streek van de Marche. Deze regio stond vanaf de Middeleeuwen tot de Napoleontische veroveringen aan het einde van de 18e eeuw onder pauselijke controle. De bescherming van het Vaticaan was dus 400 jaar lang een vruchtbare voedingsbodem voor de opkomst van grote kunstenaars, vooral uit de nabijgelegen Republiek Venetië. Daaronder was Carlo Crivelli (1430-1495) wiens voetsporen we  proberen te volgen.

Carlo Crivelli: een unieke kunstenaar uit de Italiaanse renaissance

Carlo Crivelli (niet te verwarren met zijn broer Vittore of Vittorio Crivelli, over wie we het later zullen hebben) werd geboren in Venetië en leerde daar eerst schilderen met Antonio Vivarini, waarna hij vertrok om zijn vaardigheden te perfectioneren in Padua, de stad waar Squarcione (wiens beroemdste leerling Andrea Mantegna was) werkte.
Terwijl in deze cruciale periode in de 15e eeuw kunstenaars zich afkeerden van de Byzantijnse beeldtraditie, vond Carlo Crivelli een voor iedereen herkenbare stijl uit, waarbij hij realisme en perspectief, emoties en met name bepaalde Byzantijnse kenmerken wist te behouden. Ik moet bekennen dat zijn stijl mij verraste omdat zijn dunne lijn me een beetje deed denken aan het stripverhaal (ik hoop dat puristen me verontschuldigen voor deze incongruente parallel).  Mijn interesse in Carlo Crivelli gaat een paar jaar terug, toen ik een van zijn schilderijen (Engelse site) zag in de National Gallery in Londen (zie hiernaast). Deze zeer ontroerende afneming van het kruis bracht me ertoe meer te weten te willen komen over deze kunstenaar. Het was tijdens de voorbereiding van onze zomervakantie dat ik deze pagina (Engels) tegenkwamwaarop  de werken van Crivelli in de regio Marche staan opgelijst. Ik kreeg het idee om onder het mom van een telling Crivelli te ontdekken en een kaart van zijn werken bij te werken. Een manier om het nuttige met het aangename te combineren en te leren hoe je met Google Maps een interactieve kaart kunt maken.
Dus wij op weg voor enkele honderden kilometers door de Marche in de voetsporen van Carlo Crivelli.

Traject 1: Montefiore dell’Aso en Monte San Martino

Onze eerste stop bracht ons naar het zuiden van de regio, in het binnenland.
Eerste stop bij Montefiore dell’Aso, een aangenaam dorpje ten zuiden van Fermo. Carlo Crivelli had een polyptiek gemaakt voor de kerk van Sint Franciscus, die helaas in de 19e eeuw werd uit elkaar gehaald om renovatiewerkzaamheden te financieren. In het gemeentemuseum van Montefiore dell’Aso (“Polo museale di San Francesco”) zijn nog maar 6 prachtige panelen bewaard gebleven die onmiddellijk de stijl van Carlo Crivelli, zijn aandacht voor detail en emoties vastleggen. Vermeldenswaars is dat het bovenste centrale paneel (ontbrekend) het paneel in de National Gallery in Londen is dat aan de oorsprong van mijn zoektocht ligt. Twee andere panelen (waaronder het belangrijkste centrale paneel in de compositie) zouden zich in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Brussel bevinden. Op deze pagina kunt u ze zien. Helaas zag ik ze daar niet, ze liggen wellicht dus opgeslagen.

Onze tweede bestemming was Monte San Martino, een bergdorpje op 1 uur van Montefiore dell’Aso, genoemd naar de heilige met dezelfde naam. Het is dan ook logisch dat er in de gelijknamige kerk een (complete) polyptiek is, door twee ondertekend door Carlo Crivelli en zijn broer Vittorio. Om toegang te krijgen tot de kerk (gesloten buiten de misviering), neemt u contact op met de gemeenschappelijke kunstgalerij. Als niemand antwoordt, ga dan rechtstreeks naar het gemeentebestuur op de eerste verdieping van de bar-restaurant tegenover de kunstgalerij. De dienstdoende persoon heeft de sleutels van de kerk en zal u waarschijnlijk graag begeleiden en de deuren voor u openen.
Wat het polyptiek zelf betreft, zijn de deskundigen het erover eens dat de vier heiligen in het bovenste register van Carlo’s hand zijn, evenals die links in het onderste register. Men kan zich ook afvragen waarom Vittore de belangrijkste onderdelen deed terwijl zijn technische beheersing minder goed was dan die van zijn broer. Het ontwerp van de Monte San Martino polyptiek is vergelijkbaar met dat van Montefiore dell’Aso: een Pietá in het midden van het bovenste register geflankeerd door 2 panelen aan elke kant; een Madonna voor het kind in het onderste register en 2 ook zijpanelen. De predella is echter anders van ontwerp, aangezien Monte San Martino’s 13 portretten telt en Montefiore dell’Aso’s er wellicht maar 11 heeft.

Traject 2: Ascoli Piceno

Omdat Carlo Crivelli zich in Ascoli Piceno had gevestigd, is deze provinciale hoofdstad een essentiële tussenstop om zijn werk te ontdekken. U kunt het bewonderen op twee verschillende plaatsen: de kathedraal (het enige complete werk van Carlo Crivelli dat nog steeds op zijn plaats is op de plaats waarvoor het meer dan 500 jaar geleden werd ontworpen) en de gemeentelijke kunstgalerij (beschadigd door de aardbeving van 2016 maar nog altijd toegankelijk). In het laatste bevinden zich twee werken van Carlo Crivelli: een drieluik uit 1470-1473, beschadigd maar nog steeds relatief leesbaar, dat een Maagd met kind voorstelt, omringd door de heilige Lucia, de heilige Antonius en de heilige Sebastiaan; een drieluik (ongedateerd, erg beschadigd) dat een Maagd met kind voorstelt, omringd door de heilige Petrus en Sebastiaan. Alleen de heilige Sebastiaan is nog bijna in zijn geheel zichtbaar.

Het hoogtepunt van de reis naar Ascoli Piceno was natuurlijk het bezoek aan de kathedraal waar het polyptiek dat meer dan 500 jaar geleden (1473) ter ere van San’Emidio voor dezelfde plaats werd besteld nog altijd te zien is. Het is een van Carlo Crivelli’s meest representatieve werken, intact en een perfecte getuige van de kunst van het 15e eeuwse altaarstuk. Het is echter betreurenswaardig dat het werk niet goed toegankelijk is. Het hang op hoogte, waardoor u goed moet kijken om de details te kunnen waarderen. Aarzel niet om € 1 uit te geven om de uitleg te horen en het werk te verlichten. De kapel waar het werk hangt is niet erg helder, zelfs niet in de zomer.

Traject 3: Macerata

In het museum van Macerata (Palazzo Buonaccorsi, Italiaanse site) hangt een zeer ontroerend werk van Crivelli, een Maagd met kind, waarvan weinig bekend is over de herkomst. Het zou deel hebben uitgemaakt van een polyptiek, die grotendeels verloren is gegaan in de brand in de kerk (chiesa dei Minori Osservanti) waar het zich bevond. Ook zonder context blijft dit werk erg ontroerend omdat de liefde van een moeder voor haar zoon voelbaar is. De blik van de kleine Jezus doet denken aan de zeer expressieve blik van de engelen die Jezus ondersteunen wanneer hij van het kruis wordt gehaald op het paneel van de National Gallery.

Dit werk is ongetwijfeld het hoogtepunt in de collectie van het Palazzo Buonaccorsi. Ik raad u ten zeerste aan om niet op maandag te komen (alleen rondleidingen en beperkt tot ca. 60 minuten). Als u de tijd wilt nemen om de werken van het museum te bewonderen, doet u dat best tijdens de vrije bezoeken de rest van de week. Houd er ook rekening mee dat het toegangsticket (€ 10, 10 dagen geldig) u het recht geeft om andere plaatsen in Macerata te bezoeken, zoals het Palazzo Ricci (privé-paleis, rondleidingen alleen op vaste tijden waarvoor u ruim van tevoren moet reserveren).

Traject 4: Corridonia en Sant’Elpidio Mare

De laatste twee etappes van mijn reis leidden me naar Corridonia en Sant-Elpidio Mare.
Corridonia is een klein stadje gelegen halverwege tussen de Adriatische Zee en de Apennijnen. In de kerk van San’Agostino vindt u het centrale deel (Maagd en kind) van wat ooit duidelijk een polyptiek was. Het werk is slecht gerestaureerd en heeft duidelijk zijn charme verloren. De bewaker van de plaats, niet echt sympathiek, liet ons geen foto’s nemen. Deze kapel, omgevormd tot een klein museum, is ook een bezoek waard voor de andere werken die tentoongesteld worden, waaronder een prachtig polyptiek van Vivarini, bij wie Carlo Crivelli leerde schilderen.

Om te eindigen: niet ver hier vandaan bevindt zich Sant’Elpidio Mare. Op de website le-marche.com wordt verwezen naar een werk van Carlo Crivelli in het gemeentehuis hier. Het is eigenlijk een polyptiek van zijn broer (Vittore Crivelli) en werd 20 jaar geleden overgebracht naar de gemeenschappelijke kunstgalerij die ook zijn naam draagt. Voor de vorm heb ik enkele foto’s van Vittore’s geplaatst, van wie de beeldtaal duidelijk wordt gedomineerd door de invloed van zijn broer. Hoewel de gezichten minder reliëf en expressiviteit hebben in vergelijking met die van Carlo, moeten we oppassen dat we het werk van Vittore, die toch een grote zorgvuldigheid aan de dag legt en herkenbare en interessante werken maakt, niet te snel onderwaarderen. Om toegang te krijgen tot de kunstgalerij, gaat u naar het toeristenbureau 200 m verder. Na betaling van een kleine toegangsprijs (€ 4,50) aan de museumdeuren voor u open.

Tot slot

Ik hoop dat dit korte reisverslag in de voetsporen van Carlo Crivelli u kan overtuigen om meer over deze schilder te weten te komen. Als u een deel van de foto’s wilt hergebruiken, kunt u dit doen door hun bron te vermelden en te linken naar deze site. Wilt u meer afbeeldingen of foto’s met een hoge resolutie, neem dan gerust contact met mij op.

——-

Sleutelwoorden: varia

Slug: carlo-crivelli-marche-italie

Meta:



Posted in Diverse.

Plaats uw mening

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *