“Artificiële intelligentie zal ons vervangen”; “Miljoen banen worden bedreigd door artificiële intelligentie”.
Zoals ik heeft ook u wellicht deze catastrofetitels in de krantenkoppen gelezen. En we mogen redelijkerwijs inderdaad aannemen dat de arbeidsmarkt op de lange termijn zal worden beïnvloed door de vooruitgang op het gebied van artificiële intelligentie. Maar ik denk niet dat dit van de ene op de andere dag zal gebeuren. Ik denk zelfs dat bepaalde delen van de arbeidsmarkt volledig vrij zullen blijven van negatieve repercussies: de functies waarvoor creativiteit een essentieel onderdeel van het werk is, zullen volgens mij aan belang winnen.
Waarom zouden creatieve taken veilig zijn voor de dreiging van AI? Kan AI niet creatief zijn?
In het artikel van vandaag nodig ik u uit om te praten over de essentie van AI en de redenen waarom creativiteit buiten zijn bereik ligt.
Artificiële intelligentie is imitatie-intelligentie
Artificiële intelligentie (kortweg AI) verdient naar mijn mening de term ‘intelligentie’ niet. Ik gebruik liever de term ‘intelligente replicatie’ of ‘artificiële emulatie’ om te beschrijven waarover het eigenlijk gaat.
Neem bijvoorbeeld dit voorbeeld uit 2016 toen een AI een schilderij in de stijl van Rembrandt maakte. Journalisten vroegen zich toen af wat er nog overbleef voor de mens. Wat er overblijft voor de mens is precies het vermogen om zo groot te zijn als Rembrandt.
In dit geval imiteerde AI alleen maar de stijl van Rembrandt. Maar het duurde tientallen jaren voor deze laatste zijn stijl creëerde (hij had overigens verschillende stilistische periodes waarvan AI slechts een deel kopieerde). Het creëren van deze stijl ligt buiten het bereik van de artificiële intelligentie omdat ze niet in staat is tot inventiviteit.
Hoe zit het dan met spelen? Kan artificiële intelligentie niet inventief zijn in de manier waarop ze een spel speelt?
We zouden inderdaad kunnen zeggen dat de nieuwste ontwikkelingen in artificiële intelligentie machines een dosis inventiviteit hebben gegeven. Heeft AlphaGo Zero niet helemaal alleen geleerd om Go te spelen, heeft hij dan geen ‘kennis gecreëerd’, zoals sommigen beweerden? (lees mijn eerder artikel hierover, dat achteraf bekeken al te fatalistisch klonk).
Degenen die de term ‘kenniscreatie’ gebruiken, hebben het deels bij het verkeerde eind.
AlphaGo Zero heeft inderdaad kennis gecreëerd. Maar deze kennis werd voor hem gecreëerd op basis van een reeks regels gedefinieerd door anderen. Degenen die deze regels hebben gemaakt zijn mensen van meer dan 2500 jaar geleden.
Een algoritme creëert alleen kennis voor zichzelf
Mijn punt in dit deel is aan te tonen dat algoritmen slechts een beperkte hoeveelheid kennis ex nihilo kunnen produceren.
De eerste generatie Alpha Go leerde te spelen op de basis van historische gegevens (oude wedstrijden). De tweede generatie Alpha Go speelde miljoenen spelletjes tegen zichzelf om te leren en eindelijk in staat te zijn mensen te verslaan. Maar eerst moesten de spelregels geleerd worden, voordat hij kon spelen.
Een algoritme kan gezichten herkennen, tumoren identificeren, correlaties vinden tussen verafgelegen fenomenen…op snellere en efficiëntere wijze dan een mens ooit kan doen. Maar de interpretatie van deze resultaten vereist nog steeds menselijke interventie. Mensen blijven absoluut noodzakelijk om gegevens een betekenis te kunnen geven. Zoals ik al vaak heb gezegd, is correlatie geen oorzakelijk verband.
Een fenomeen kan niet alleen worden verklaard door statistische correlaties (zie daarvoor deze site, in het Engels) die vanuit statistisch oogpunt voorbeelden van perfect geldige correlaties geeft, maar zonder enig pragmatische zin).
Maar gaf AI geen bewijs van creativiteit door te leren bluffen bij poker?
Een jaar geleden brachten gespecialiseerde tijdschriften op de voorpagina een AI die pokerspelers had verslagen en had leren te bluffen (een essentiële troef voor poker). Libratus, een algoritme dat wordt aangestuurd door 2 supercomputers van de Universiteit van Pennsylvania, had pas de beste pokerspelers ter wereld verslagen in een twintig dagen durend van de meest gecompliceerde variant van allemaal: de ‘No-limit Texas Hold’em’, een variant waarvoor men moet kunnen bluffen.
“AI gedraagt zich als mensen; AI heeft geleerd te bedriegen. Ik herinner me zelfs een collega (een grote tegenstander van AI en in het bijzonder van aanbevelingsalgoritmen) die mij hierover aansprak en voor wie dit een teken was dat AI het overnam en dat het einde van de wereld nabij was.
Wel, dat is niet het geval. In dit artikel dat verscheen in The Guardian (Engels) leggen de auteurs haarfijn uit wat de algoritmische processen achter Libratus zijn.
Ook het tijdschrift Wired (Engels) legt het uit. Het ging niet om bluffen, maar eerder om het feit van “het spelen van een veel breder scala aan technieken en willekeurig afwisselen bij het gebruik van die technieken, zodat tegenstanders meer moeite hebben om te raden welke kaarten hij in zijn hand had”.
Imitatie is noodzakelijk, maar voldoet niet om te creëren
Kunst, een geheel van disciplines waarin creativiteit essentieel is, maakt het mogelijk om te laten zien dat creativiteit en imitatie weliswaar verschillende processen zijn, maar intrinsiek zijn ze met elkaar verbonden.
De essentie van een kunstenaar is dat hij uniek kan zijn in zijn kunst. Verschillen ontwikkelen vraagt echter vaak dat men wordt geïnspireerd door anderen. Creatie ex nihilo bestaat niet. Het is noodzakelijkerwijs gebaseerd op de synthese van de invloeden van anderen.
Nemen we het voorbeeld van Peter Paul Rubens. Zijn verblijf in Rome en zijn ontmoeting met de werken van de Caravaggio hebben hem voor altijd bepaald. De composities van Caravaggio inspireerden hem.
Zo werd de interpretatie van de graflegging van Caravaggio (schilderij te bewonderen in het Vaticaans museum) bijna volledig door Rubens overgenomen (zie hieronder: links de versie van de Caravaggio, rechts die van Rubens uit 1611-1612).
De compositie van de Caravaggio reproduceren was voor Rubens een manier om aantekeningen te maken, om bepaalde kennis te vergaren voor later gebruik. Hieronder zijn herinterpretatie uit 1615-1616. Hij bracht wijzigingen aan in de compositie. Het is geen Caravaggio meer. Het is een Rubens geworden (te zien in Courtauld Gallery (Engels) in Londen: volg deze link (Engels) voor meer informatie over dit schilderij).
P.P. Rubens, De graflegging, 1615-1616 (copyright Courtauld Gallery)
Creativiteit is een mysterie, maar kan wel gestimuleerd worden
Als één ding uniek is voor het menselijke ras, dan is het wel zijn vermogen om te innoveren. Innovatie vereist het vermogen om zich los te maken van regels, om een universum opnieuw uit te vinden. Weinig individuen zijn echter in staat om ‘out of the box’ te denken, zoals we vandaag zeggen. Verstorend zijn ligt niet binnen het bereik van de eerste die komt.
Als we over business praten, denken we meteen aan genieën als Steve Job, Bill Gates, Elon Musk, … In de kunst denken we aan Leonardo da Vinci, Michelangelo en meer recent Pablo Picasso of André Breton, …
Ik ben helemaal gefascineerd door de werken van Breton. Hoe leg je uit dat hij in staat was de surrealistische beweging te creëren? Waar kwam deze geniale flits vandaan?
Men denkt dat de creativiteit bij Breton werd gevoed, ondersteund door de objecten die hij door de jaren heen verzamelde en die hij had samengebracht op ‘Le mur de l’atelier’ (Frans). Deze muur werd op de millimeter na overgebracht naar het Musée Pompidou in Parijs in het kader van de erfenis van de dochter van André Breton. Ze bestaat uit 260 objecten en dateert uit het midden van de jaren 1950. Het kan dus niet gezegd worden dat ze de verklaring vormt voor de geboorte van het surrealisme, maar voor André Breton was dit ongetwijfeld een bron van hernieuwde inspiratie voor zijn werk.
Een deel van ‘Le mur de l’atelier’ van André Breton, zoals tentoongesteld in het Musée Pompidou, Parijs.
Hoe creatief zijn?
Creatief zijn vereist discipline. Je wordt niet op een dag plotseling creatief wakker.
Creatief zijn vereist inspanning (Rubens ‘kopieerde’ Caravaggio en vele andere kunstenaars om hun werk te absorberen en zijn kunst te voeden). Net als Rubens, die zijn leven lang heeft geoefend, ben ik er vast van overtuigd dat creativiteit moet worden getraind en gedwongen.
Ze komt voort uit de toevallige verbanden die wij mensen kunnen leggen tussen objecten, concepten, vormen, verhalen, … Dit proces blijft op mysterieuze wijze verborgen in het geheim van onze neuronen en synapsen.
Om deze verbanden te leggen, ideeën te genereren, moet men eerst over ‘materiaal’ (d.w.z. kennis) beschikken, dat vergeleken kan worden en vervolgens deze vergelijkingen forceren. Mijn methode bestaat er in de eerste plaats in om zoveel mogelijk te lezen over een grote verscheidenheid aan onderwerpen om zo een vruchtbare voedingsbodem te hebben om nieuwe ideeën uit te spruiten. Vervolgens is er een strikte schrijfdiscipline, 3 maal per week, die vorm krijgt in blogartikelen.
Aangezien het schrijven van deze blog deel uitmaakt van mijn vakgebied, waarop wacht u om het uwe te starten?
Posted in Diverse.
