Leven we in een matrix? Het klinkt misschien vreemde in de oren, maar toch financieren twee miljardairs uit Silicon Valley in het geheim wetenschappers om een middel te vinden om uit de matrix te geraken (Engels). De voorbije maanden heb ik veel nagedacht over het concept van vrijheid in een tijd van algoritmes en vandaag wil ik graag mijn overwegingen met u delen.
Matrix: wat is dat precies?
Laten we even terugkeren naar die uitstekende film van The Wachowskis uit 1999 The Matrix. Wikipedia omschrijft het verhaal zo:
Thomas A. Anderson is programmeur bij een softwareontwikkelaar en heeft een illegale parttime bijverdienste onder het hackeralias “Neo”. Neo wordt gecontacteerd door een groep ‘rebellen’ onder leiding van Morpheus. Deze onthult aan Neo dat de wereld waarin hij leeft een schijnwereld is die zij benoemen als “de Matrix”. De Matrix is in werkelijkheid een computersimulatie van de wereld zoals deze was in 1999, gemaakt om mensen onder controle te houden. Morpheus geeft Neo de keuze om uit de Matrix te ontsnappen naar de “echte wereld”, of onwetend terug te keren en er te blijven.
De “echte wereld” is in de toekomst, hoewel niemand weet welk jaar het is. Wat Morpheus wel weet is dat ergens in de 21e eeuw kunstmatige intelligentie werd uitgevonden die de macht van de mensheid uiteindelijk overnam. Mensen dienen nu als herbruikbare energiebron voor de machines. De Matrix is een illusie om hen onwetend en kalm te houden.
Zal artificiële intelligentie ons overheersen of bevrijden?
In mijn huidige rol als manager van Big Data bij een openbaar bedrijf ben ik zeer bezorgd over de waarde die gebruikers uit technologie kunnen halen, vooral door de almaar slimmere software: de algoritmes.
Ik denk dat er momenteel twee soorten algoritmes zijn. Degene die schadelijk zijn en degene die ons kunnen bevrijden. Ik gaf tientallen conferenties over dit onderwerp de voorbije twee jaar, en de vele gesprekken die erna plaatsvonden hebben mij een duidelijkere visie gegeven.
Schadelijke algoritmes
De meeste aanbevelingsalgoritmes bijvoorbeeld vernietigen een zekere vorm van waarde. Het aanbevelingsalgoritme van Netflix is daar een goed voorbeeld van. Neil Hunt, Chief Product Officer van Netflix erkende dat tijdens de conferentie RecSys 2014 toen hij bevestigde dat de algoritmes van Netflix geen onderscheid konden maken tussen het promoten van rijker leven en een verslaving. Verslavingen, welke dan ook, zijn nooit goed.
Hetzelfde geldt voor algoritmes die ons in de val lokken van de filter bubble. Of bedrijven (zoals Google en Facebook) die ons vangen met een nog uitgebreider ecosysteem (een reusachtige bubbel waarmee onze gedragen worden gevolgd en in vraag worden gesteld: rijden, kopen, informatiegaring, spelen, …). Er bestaan tal van voorbeelden van schadelijke algoritmes, de “Weapons of Math Destruction” zoals Cathy O’Neil ze noemt (bekijk bijvoorbeeld de presentatie van Evan Estola op de conferentie RecSys 2016).
Algoritmes die ons bevrijden
Naast commercieel gebruik kan artificiële intelligentie ook ten gunste van de gemeenschap worden gebruikt. In dat geval zal ze wellicht op korte termijn de wijze waarop wij leven en werken veranderen. Neem bijvoorbeeld algoritmes in de medische sector. Sommige start-ups in de sector van de artificiële intelligentie (ik volg één ervan van zeer dichtbij) werken momenteel met NLP (Natural Language Processing) algoritmes om medische dossiers van patiënten te analyseren en nieuwe verbanden te ontdekken tussen symptomen en gebruikte medicatie. Het perspectief om op grote schaal medische gegevens te kunnen verwerken, is gewoonweg ongelooflijk. Binnen enkele jaren kunnen computers de best mogelijke combinatie geven voor gebruik van bepaalde medicatie bij een bepaalde aandoening, volledig aangepast aan de patiënt. De menselijke diagnosestelling wordt volledig achterhaald (wat dokters moet doen nadenken wat hun rol zal zijn in een maatschappij waar machines “nadenken” in de plaats van hen).
Waar Coursera momenteel aan werkt, is eveneens erg inspirerend. De vraag die ontwerpers zich stellen is te weten hoe ze de vaardigheden van hun gebruikers kunnen uitbreiden door cursussen aan te bieden die verder gaan dan de eigen interessengebieden. Hoe een data scientist er bijvoorbeeld toe aanzetten zich te interesseren voor menselijke psychologie? Hoewel er achter het project van Coursera een commerciële visie zit (meer online cursussen verkopen), vind ik hun strategische visie goed. Coursera heeft begrepen dat de wereld zo snel verandert dat vaardigheden regelmatig moeten worden bijgewerkt en diverse domeinen moeten omvatten. In de toekomst kan het te veel specialiseren schadelijk zijn voor uw loopbaan. Toch blijft het moeilijk om zijn comfortzone te verlaten om zo “inzetbaar” te blijven.
Waar is de plaats van de mens naast kennismachines?
Dit is het belangrijkste. Weenschappelijke vooruitgang is noodzakelijk om alle problemen op te lossen die we hebben veroorzaakt (waarbij de klimaatontregeling misschien wel het meest bedreigend is). Artificiële intelligentie en vooral algoritmes wijzigen verregaand onze relatie met ons werk, maken een groot deel van de mensen overbodig en zinloos voor deze laatste evolutie van onze maatschappij. Mijn beeld van de toekomst van de mensheid is de volgende. Ik denk dat de vooruitgang in de algoritmes ons zal bevrijden van taken waarbij wij tot dusver « onder performen » (vergeef me het anglicisme). Daarbij zal vooruitgang vooral de nalatenschap zijn van commerciële entiteiten (zie Silicon Valley) voordat openbare organisaties ze zich eigen kunnen maken om te verspreiden binnen de maatschappij. De tijd en de inspanningen die we uitsparen door algoritmische automatisering laten toe om problemen aan te pakken die nog te complex zijn voor algoritmes. We mogen niet vergeten dat algoritmes dingen voorspellen op basis van het verleden. Zich beperken tot het verleden om de toekomst te begrijpen is een ernstige tekortkoming. Algoritmes, in tegenstelling tot het menselijk brein, kunnen geen breukinnovaties creëren, innovaties die de koers van de wereld veranderen. Algoritmes zitten in de continuïteit. Ze volgen de normen die zijn bepaald door hun ontwerpers.
Creativiteit zal in het DNA van toekomstige leiders zitten
Vanuit een meer pragmatisch en « down to earth » oogpunt denk ik dat de ontwikkeling van kennismachines ons zal verplichten om onze rol te herzien. Ik ben er ook van overtuigd dat het DNA van de leider van morgen de komende decennia verregaand zal wijzigen. De macht zal gaan naar diegenen die de creativiteit hebben om de onderneming te overstijgen. Behalve leidinggevende vaardigheden (die je op school kan leren), zullen creativiteit en nieuwsgierigheid sleutelvaardigheden zijn om te kunnen blijven werken. Die vaardigheden zullen fel worden begeerd omdat gewone mensen, overspoeld door informatie (infobesitas), nog minder dan vandaag in staat zullen zijn om een voldoende niveau van nieuwsgierigheid en creativiteit te bewaren. Zij die wel met open geest kunnen nadenken, die zich in zekere zin kunnen losmaken van de matrix, die ervaring hebben opgebouwd in tal van sectoren, zullen – en daar ben ik zeker van – de winnaars van morgen zijn.
Posted in big data, Marketing.
