De wereld was nooit voorheen zo gepolariseerd en werd geweld zo scherp aangevoeld. Wat is er gebeurd? Waarom bevinden we ons in een proces van “ decivilisering” in onze westerse landen? De analyse is complex omdat de objectieve indicatoren van geweld tegenstrijdig zijn en de redenen meervoudig. In dit artikel ontwikkel ik het idee van een samenleving die van een relationele modus naar een transactionele modus is gegaan, beïnvloed door de materialiteit van sociale netwerken.
Neem contact op met marketingbureau IntoTheMinds
Statistieken over alledaags geweld (Frankrijk, 2000-2021)
- +96,2% stijging van het aantal misdrijven tegen dieren
- +582% toename van geweld, misbruik en het in de steek laten van kinderen
- +20,9%: toename van overtredingen tegen ordehandhavers en ambtenaren
- +142,7% toename van geweld tegen ordehandhavers
- -1,2%: afname van branden op privéterreinen
- +21,6%: toename van branden op openbare eigendommen
- +68,8%: toename van het dragen of in bezit hebben van verboden wapens
- +212,1% toename in pogingen tot moord
- -7,5%: verandering in moorden
Overal minder moorden … behalve in de Verenigde Staten
Op de schaal van geweld is moord ongetwijfeld het ergst. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is deze geweldsindicator al tientallen jaren constant. In Frankrijk bijvoorbeeld, een land waar het bezit van vuurwapens streng wordt gecontroleerd, is het aantal moorden tussen 2000 en 2021 met 7,5% gedaald. Van iets minder dan 1.000 in 2000 zijn ze gedaald naar 878 in 2021.
Alledaags geweld, een symptoom van decivilisering
Decivilisering wordt het sterkst gevoeld door alledaags onbeschaafd gedrag. Hieronder vallen agressieve gebaren en houdingen in alledaagse situaties. Elke uitwisseling kan nu ontaarden: in een restaurant, in een winkel, in de supermarkt. Zelfs mensen die de roeping hebben om anderen te helpen (apothekers, medici, leraars) bevinden zich in de frontlinie van dit alledaags geweld.
Om bij het Franse voorbeeld te blijven: de cijfers van de verschillende beroepsorganisaties zijn onbetwistbaar:
- 3,7% van de Franse burgemeesters heeft ontslag genomen
- Aantal klachten over geweld tegen gekozen vertegenwoordigers in één jaar met 32% gestegen
- Geweld in ziekenhuizen steeg met 23% in 2022
Het is ook interessant om op te merken dat dit gevoel van decivilisering niet nieuw is. In een artikel (Engelse site), dat gepubliceerd werd in het tijdschrift Nature, toont een team van onderzoekers aan dat de perceptie van moreel verval niet nieuw is. Bovendien is deze perceptie niet exclusief voor “ouderen”. Jonge mensen nemen het op dezelfde manier waar, en des te meer naarmate de observatieperiode langer is.
Laten we eens kijken naar de feiten die ertoe hebben geleid dat we in 2023 over decivilisering spreken.
De 3 oorzaken van decivilisering
Ik ben erg beïnvloed door het lezen van “L’archipel français” van socioloog Jérôme Fourquet, waarin hij een samenleving beschrijft die aan het versplinteren is. Deze fragmentatie is de drijvende kracht achter de decivilisering die we nu zien. In een recent interview beschrijft hij de mechanismen die hierbij betrokken zijn.
Culturele heterogeniteit
Volgens het werk van Norbert Elias zijn de regels van beleefdheid en respect moeilijker toe te passen in een heterogene omgeving. Met andere woorden, een niet-assimilerend immigratiebeleid is een broedplaats voor onbeschaafdheid. Het is een symptoom van culturele fragmentatie, die op haar beurt gevoed wordt door een gebrek aan educatief cement.
Verlies van educatieve referentiepunten
Jérôme Fourquet spreekt van een degeneratie van “de internalisering van zelfcontrolemechanismen”. De fout ligt bij de slechte opvoeding van gebroken gezinnen (scheiding, alleenstaand ouderschap) waar waarden en het omgaan met frustraties niet meer worden aangeleerd. Instellingen zoals scholen en de kerk zijn ook op de achtergrond geraakt wat morele opvoeding betreft. Zonder deze kaders groeien sommige jongeren op zonder te weten hoe ze met hun frustraties moeten omgaan (zie mijn mening over de rol van sociale netwerken hieronder).
Taalvaardigheden
Het laatste argument van Jérôme Fourquet is onverwachter, maar even relevant. Een slechtere beheersing van de taal verhindert mensen om hun frustraties in woorden uit te drukken. De kans is dus groter dat ze met geweld worden geuit.
Aan deze 3 bekende oorzaken zou ik nog een vierde willen toevoegen: sociale netwerken.
Facebook, het eerste sociale netwerk, werd geboren uit de wens om mensen met elkaar te verbinden. De sociale netwerken van 2023 draaien nu allemaal om het vergelijken van mensen met elkaar.
De rol van sociale netwerken: van relationele samenleving naar transactionele samenleving
Sociale netwerken hebben voor instant informatie gezorgd. Dat is ongeveer het enige positieve dat ik erin zie. Voor de rest zijn ze een plaag geweest. Niet alleen hebben ze het ontstaan van echokamers mogelijk gemaakt die de polarisatie van meningen versterken, maar hun aanbevelingsalgoritmen leiden ook tot de fragmentatie van ons concentratievermogen en onze aandacht. Volgens een recent onderzoek vindt meer dan 50% van de TikTok-gebruikers video’s langer dan één minuut “stressvol”.
Sociale netwerken zijn rechtstreeks verantwoordelijk voor het isolement van individuen, die de voortdurende stroom van hun aanbevelingen zien als een manier om zich te bevrijden van de fysieke relaties die het levensbloed zijn van elke samenleving. Een Californische senator probeerde terecht om deze oneindige aanbevelingen te verbieden.
Facebook, het eerste sociale netwerk, werd geboren uit de wens om mensen met elkaar te verbinden. De sociale netwerken van 2023 zijn er nu alleen op gericht om mensen met elkaar te vergelijken. Dit vergelijkingsmechanisme vaagt langzaam het relationele aspect weg om plaats te maken voor een transactiemechanisme.
Door materialiteit te bevorderen, leiden sociale netwerken ertoe dat mensen zichzelf met anderen vergelijken en gevoelens van afgunst en jaloezie ontwikkelen. Zonder in te gaan op de zelfmoorden van tieners die complexen hebben over de beelden die ze op sociale netwerken zien, moeten we de impact op de consumptiemaatschappij begrijpen. De recente explosie op de markt voor luxehorloges houdt bijvoorbeeld rechtstreeks verband met het ontstaan van een speculatieve zeepbel die door Instagram werd gevoed. Op YouTube is ook een explosie te zien van video’s van handelaren in luxehorloges die zichzelf portretteren tijdens hun dagelijkse activiteiten.
Dit constante vergelijkingsmechanisme kan alleen maar leiden tot frustratie, jaloezie… en geweld. Hoe kunnen zij die weinig hebben, omgaan met de frustraties die veroorzaakt worden door het tentoonstellen van voorwerpen en merken op sociale netwerken? Tijdens de recente rellen in Frankrijk wiste de misdadigers wat ze deden. Het was met “merken” dat ze uit de geplunderde winkels kwamen. Winkels in sportartikelen kwamen op de 2e plaats (Franse site).
Conclusie
Decivilisering is geen fenomeen dat plots ontstaat. Het is een langzame evolutie die zich over meerdere generaties voltrekt en beïnvloed wordt door culturele, sociaaleconomische en technologische factoren.
We leven in een tijd waarin een heel deel van de bevolking de weg kwijt is. Aan de kant gezet, maar blootgesteld aan de rijkdom van meer welgestelden, ontstaat er wrok die zich uit in zowel de stembus (populisme ter linker- en rechterzijde) als in alledaags geweld. Een van de drijvende krachten achter deze frustraties zijn sociale netwerken. Iedereen heeft er toegang toe, iedereen verspilt er tijd aan en iedereen kan de (geveinsde of echte) rijkdom zien van mensen die aandacht nodig hebben. Helaas is het de menselijke natuur om aangetrokken te worden door sensatiezucht. En het beloningsmechanisme van sociale netwerken (likes) moedigt de race naar sensatie aan. Het is dus logisch dat deze frustraties en het geweld dat ze opwekken zichzelf in stand houden.
Posted in Recherche.
