Enquêtes in een juridische context: een merk verdedigen

1. Risico op verwarring aantonen

Een van de belangrijkste doelen van enquêtes is na te gaan, of het doelpubliek verwarring ervaart tussen twee merken. Met andere woorden, een bedrijf probeert het onderscheidend vermogen van zijn merk of teken te bewijzen, terwijl de gedaagde probeert aan te tonen dat dit onderscheidend vermogen ontbreekt.

In deze context zijn de enquêtevragen erop gericht om:

• na te gaan of consumenten denken dat twee producten of diensten van hetzelfde bedrijf afkomstig zijn, zoals in de volgende gevallen:
• Rent A Car vs. ‘Enterprise rent-a-car’ rond mogelijke verwarring over het handelsmerk ‘rent a car’
• August Storck vs. INPI
• te meten in welke mate de visuele, tekstuele of audio-elementen van de merken in kwestie deze perceptie beïnvloeden.

De zaak Somfy tegen A-OK is in dat opzicht interessant, omdat de rechtbank van eerste aanleg in Parijs, die de zaak op 05/07/2024 behandelde, het niet eens was met de methode die door het peilingbureau was gehanteerd. De rechtbank constateerde dat er een fout was gemaakt in de formulering van de vraag. Deze zaak benadrukt het belang van het inschakelen van een instituut dat gespecialiseerd is in dit soort kwesties en geen enkel aspect van het enquêteontwerp aan het toeval overlaat.

In een ander vonnis (Hof van Beroep van Bordeaux, 23 maart 2016) over verwarring tussen 2 merken, verwierp de rechtbank de steekproef en stelde dat “de enquête die door de onderneming […] werd opgesteld, niet kan worden gebruikt om de afwezigheid van mogelijke verwarring tussen de twee tekens aan te tonen, aangezien deze werd uitgevoerd onder een steekproef die niet noodzakelijk representatief was voor het nationale referentiepubliek”.

Neem contact op met marktonderzoeksbureau IntoTheMinds

Voor een geregistreerd handelsmerk is het vaak essentieel om aan te tonen dat het bekend is bij een aanzienlijk percentage van de bevolking om uitgebreide bescherming te verkrijgen. Een bekendheidsonderzoek laat toe om gegevens te verzamelen zoals:

• de snelheid van spontane of ondersteunde herkenning
• positieve of negatieve merkassociaties

Dit type onderzoek wordt vaak gebruikt in juridische procedures.

De zaak waarover het Hof van Justitie van de Europese Unie op 19 juni 2014 heeft beslist (Oberbank AG tegen Deutsche Sparkasse is interessant omdat het een drempel vaststelt voor het aantonen van bekendheid door gebruik. In zijn arrest stelt het Hof: “Een opiniepeiling met betrekking tot een geclaimd abstract kleurmerk [moet] resulteren in een herkenningsgraad van ten minste 70% om te kunnen concluderen dat het merk onderscheidend vermogen heeft verkregen door gebruik.”

Ook de rechtszaak die door het merk Marie werd aangespannen en die op 14 juni 2022 door de INPI werd gevonnist, toont aan dat een bekendheidsmaatregel in een precieze context moet worden genomen, anders kan de zaak worden afgewezen. In dit geval probeerde het merk Marie, dat actief is in de agrovoedingssector, de registratie van het merk Marie en Johana ongeldig te laten verklaren. Uiteindelijk werd de ongeldigheid alleen uitgesproken voor bepaalde soorten producten. De bekendheid was in de enquête namelijk niet aangetoond voor het hele assortiment producten waarvoor de aanvraag was ingediend.

Merkbekendheid meten met IntoTheMinds 3. De impact van overeenkomsten meten

Bij geschillen kan een enquête ook helpen de impact te beoordelen die een concurrerend merk heeft op de perceptie of keuze van de consument. Dit wordt parasitisme genoemd. Het omvat de volgende elementen:

• Potentieel verlies van marktaandeel
• Verlies van inkomen
• Verwatering van het merkimago

Parasitisme is een vrij breed onderwerp. We hebben deze zaak behandeld in ons artikel op PicRights over de uitspraak van de Parijse rechtbank van 27 juni 2024 waarin DK Ambassador schuldig werd bevonden aan parasitisme.

1. Representatieve steekproef

De ondervraagde steekproef moet een afspiegeling zijn van de relevante doelpopulatie, d.w.z. de potentiële consumenten van de betreffende producten of diensten. Dit omvat criteria zoals:

• leeftijd
• geografische locatie
• consumentengewoonten
• taal of spreekvaardigheid in een vreemde taal indien vereist door de merknaam (buitenlandse termen)

Wat de grootte van de steekproef betreft, hangt alles af van de doelpopulatie. In de jurisprudentie worden over het algemeen steekproeven van minstens 500 mensen gebruikt. Als een representatieve steekproef van de bevolking van een land vereist is, verwijzen arresten doorgaans naar steekproeven van N=1000 mensen.

2. Nauwkeurige, weldoordachte vragen

De vragen moeten onpartijdig geformuleerd worden om elke vooringenomenheid te vermijden (wij verwijzen u naar dit artikel waarin de regels beschreven staan die u moet volgen bij het opstellen van vragenlijsten).

Hier volgen enkele essentiële aanbevelingen voor het opstellen van de vragenlijst:

• Vermijd impliciete suggesties (“Vindt u dat dit product op merk X lijkt?”)
• Geef de voorkeur aan gesloten vragen
• Gebruik gevalideerde meetschalen

Tot slot een interessant concreet voorbeeld: de zaak van de ‘Ordre des Pharmaciens’ is relevant omdat het bewijs op basis van de enquête onbetwistbaar werd geaccepteerd door het Institut National de la Propriété Intellectuelle (INPI). Afgezien van het feit dat de bekendheidsniveaus hoog zijn, boven de drempel van 70% die door het Hof van Justitie van de Europese Unie wordt genoemd, is de gebruikte methode het waard om gereproduceerd te worden om de bekendheid van een teken aan te tonen. In dit geval testte het enquêtebureau op 2 manieren hoe van het groene kruis wordt geassocieerd met apothekers, nl. door:

• een foto van het symbool te tonen (een groen kruis op een witte achtergrond): 79% van de ondervraagden herkende het bord
• alleen een tekstuele beschrijving te geven (“Waaraan denkt u bij een groen kruis?”) 66% van de respondenten associeerde het groene kruis met apothekers en farmaceutische producten

3. Strenge statistische analyse

De resultaten moeten zorgvuldig worden geïnterpreteerd, met vermelding van foutmarges, responspercentages en responsverdelingen. Bij alle enquêtes die wij voor juridische doeleinden hebben uitgevoerd, hebben wij een dossier opgesteld met de methodologie, de verkregen resultaten in beknopte vorm en alle gedetailleerde resultaten.

4. Wijze van toepassing

De CAWI-methode wordt vaak gebruikt en als geldig erkend door de rechtbanken. In een vonnis van 31/03/2017 verklaarde het Tribunal de Grand Instance de Paris: “De methode [CAWI] is niet vatbaar voor kritiek. Het gebruik van internetpeilingen wordt nu regelmatig gebruikt, omdat deze methode nu een aanzienlijk deel van de Franse bevolking kan bereiken.”