Fiscale fraude blijft een geliefde vrijetijdsbestedeing in Italië (overigens ook in België), waar eerst de regering Monti, dan Letta, sinds enkele jaren een een nieuwe aanpak uitproberen. De laatste, zoals u in dit artikel zultl lezen, blijft het 300 jaren oude debat over de aard van de belastingen zelf voeren. Met Italië als voorbeeld zal u na het lezen van dit korte artikel het verschil kennen tussen indiciaire en declaratieve fiscaliteit.
Wat is de Redditometro?
Het is een instrument van de Italiaanse fiscus om de rijkdom van de belastingplichtigen (wat er inkomt, hun ontvangsten) te bepalen op basis van hun courante uitgaven, het soort wagen waarmee ze rijden, wat ze uitgeven aan kleding, het gebruik van gsm, enz. Welkom in de wereld van Big Brother. Als blijkt dat deze uitgaven minstens 20% hoger zijn dan de aangegeven ontvangsten, heeft de fiscus het recht uw rekeningen in te kijken.
Dit onderzoeksinstrument werd ingevoerd na de afwijkingen die de belastingcontrole ontdekte in gemeentes als Cortina d’Ampezzo, waar met Kerstmis 2012 een veertigtal Ferraribestuurders werden gecontroleerd, die jaarlijks voor minder dan 30 000 euro aan ontvangsten opgaven.
De Redditometro kreeg felle tegenstand van de consument die in dit instrument het einde van het zwarte geld en de goede zaakjes zagen. Het niet al te witte geld leek inderdaad naar (over)consumptie te gaan, want behalve het uit te geven waren niet veel opties (onder de matras bewaren lijkt een eerder voorbijgestreefde methode te zijn).
De angst van de handelaars bleek gefundeerd, want de verkoop van sommige al te opzichtige luxeproducten (vooral wagens) bleek ineengestort. Bekijk daarover de getuigenis van deze verkoper van tweedehands Ferrari’s.
Ondanks die enkele eerlijke mensen die zich, vanwege hun buitensporige uitgaven, gestigmatiseerd zouden kunnen voelen, zie ik in de Redditometro enkel maar een hedendaags model van een soort taxatie die al bestaat sinds de Franse Revolutie. Al in 1797 verspreidt er zich een soort fiscaliteit uit Groot-Brittannië, de indiciaire fiscaliteit.
Indiciaire fiscaliteit versus declaratieve fiscaliteit: eenvoud en rechtvaardigheid als kern van het debat
Voor de Franse Revolutie was er een belastingcontroleur met de naam Silhouette (wat nadien overigens een algemene benaming zou worden). Op basis van een van zijn ideeën die hij zelf niet in praktijk kon brengen – zijn mandaat duurde maar 8 maanden – werd in 1797 een belasting ingevoerd op vensters en deuren. Die belasting, alhoewel bekritiseerd, werd pas in 1926 afgeschaft, wat bewijst dat volkswoede niet altijd volstaat om een wet die de staat winst opbrengt, af te kunnen schaffen. De belasting op vensters en deuren kende ook een variante met schouwen en is van nature indiciair omdat ze een indicatie, een aanduiding geven van wat de eigenaar zou kunnen verdienen. Het is inderdaad niet helemaal fout om te denken dat hoe groter een huis is en hoe meer deuren en vensters het heeft, hoe rijker de eigenaar is en hoe meer hij het “verdient” om hogere belastingen te moeten betalen.
Daartegenover staat de fiscaliteit die niet is gebaseerd op uiterlijke kenmerken, maar op de aangifte van de belastingplichtige zelf; deze wordt als declaratief beschouwd.
Elke soort taxatie heeft zijn voor- en nadelen: de indiciaire fiscaliteit (de woontaks of de onroerende voorheffing zijn er voorbeelden van) is gebaseerd op kenmerken die door de fiscus makkelijk te controleren zijn: de oppervlakte van een woning, het aantal vensters, … maar ze heeft als nadeel geen rekening te houden met eventuele tegenslagen of de intrinsieke evolutie van de waarde van een goed.
De declaratieve fiscaliteit van haar kant heeft het voordeel te zijn gebaseerd op een zeer tastbaar element, dat heel representatief is voor hoeveel elkeen kan bijdragen aan de staat: de inkomsten. Het nadeel is dat ze declaratief is, dat wil zeggen dat er vertrouwen moet zijn in de indiener (de belastingplichtige), wat redelijk gevaarlijk is. Daarom proberen meerdere landen dat gevaar tegen te gaan door de belastingaangifte op voorhand in te vullen. Dat vermindert het risico op fraude.
Wat is de toekomst van luxeproducten?
We kunnen er sterk op wedden dat het verbruik van luxegoederen in Europa sterk zal dalen door deze jacht op zwart geld. Geld dat voor de fiscus is verborgen, vormt inderdaad mooi zakgeld dat gemakkelijk kan worden uitgegeven door diegenen die ervan kunnen genieten. Italiaanse winkeliers voelen de maatregelen van Monti al, maar dat is heel normaal. Zwart geld vormt een parallelle economie die ervoor zorgt dat bedrijven die in moeilijkheden verkeren, en die zonder dat zwart geld al lang failliet zouden zijn gegaan, toch kunnen blijven voortbestaan. Hetzelfde geldt voor de horeca in België waar de installatie van de fameuze en zo fel gecontesteerde zwarte doos enkel maar een economische sector hervormt die op zich al een anomalie is.
Helaas, zoals zo dikwijls zijn het niet de kleintjes maar de grote die er het beste zullen uitkomen. De traditionele consumptie zal door deze maatregelen worden getroffen, maar de luxebedrijven zullen er niet al te veel hinder van ondervinden. Hun verkoop ligt al lang bij een niet-Europees cliënteel, en als Europa voor de deugdelijke weg kiest, is dat niet zo voor het Verre Oosten. Er staan de luxeproducten nog mooie dagen te wachten in deze verafgelegen “groeipolen”, waar zwart geld nog altijd bestaat.
Posted in Onderzoek, Strategie.
