Vorige week kreeg ik een telefoontje van de Belgische openbare omroep: ze wilden voor een volgende uitzending meer weten over deeleconomie en vooral welke veranderingen dat zou meebrengen voor onze maatschappij. Na een gesprek van een uur bereikte mijn pessissimisme een hoogtepunt. Mijn conclusie was dat deeleconomie (« the sharing economy ») uiteindelijk meer een bedreiging dan een echt voordeel voor onze maatschappelijk model vormt.
Waarover gaat deeleconomie precies?
Het is in eerste instantie goed te weten dat “deeleconomie” uit twee belangrijke woorden bestaat: “deel” en “economie”. Laten we eerst dieper ingaan op de definitie van “delen”.
« iets in verscheidene afzonderlijke delen indelen, om dan te verdelen »
« Deeleconomie » kan per definitie dus een economisch model zijn, gebaseerd op het « delen ». Het delen in deze definitie wordt een middel om “geld te verdienen” door onderbenutte middelen ter beschikking te stellen. Mijn definitie van «deeleconomie» is daarom de volgende (en ik weet dat sommigen dat te extreem vinden): “het te gelde maken van onderbenutte middelen”. Let op de term “te gelde maken” die het idee van “geld verdienen” vormt, inherent aan kapitalisme.
De oorsprong van deeleconomie
Ik vermoed dat de oorsprong van deeleconomie te zoeken is bij lokale initiatieven die als doel hebben goederen en diensten uit te wisselen tussen mensen die in dezelfde regio wonen. Ik leen u deze boor en u kunt iets van mij lenen. Die lokale initiatieven noemen we «lokale ruileconomie» (Engels: trade exchanging economy). Er bestaat in deze ruileconomie een wil om geen «echt» geld te gebruiken. Dat verplicht de mensen echter om rechtstreeks te ruilen, zonder tussenpersoon (want een tussenpersoon werkt doorgaans niet gratis). Er is dus geen geld in het spel, en het gaat om een lokale dimensie. Door die benadering onstaan er banden tussen mensen (wat goed is in onze individualistische maatschappij), maar tegelijk is de geografische dimensie beperkt. Door de internetrevolutie zijn mensen voorbij het gebied waarin ze wonen met elkaar verbonden. Plotseling kunnen ze hun huis tijdens de vakantieperiode inruilen voor een villa in een ander land.
Het negatief effect van te gelde maken
Talrijke onderneming proberen tegenwoordig de kracht van «delen» te exploiteren. U hebt allemaal al gehoord van Airbnb, UberPOP, misschien iets minder van platforms voor werkaanbiedingen zoals Elance of ODesk. Er zijn in dit businessmodel dus drie actoren: de klant, de leverancier en de tussenpersoon. De tussenpersoon moet zijn brood verdienen en vraagt dus een commissie. De prijs voor de dienst kan dus worden bepaald door hetzij de tussenpersoon (zoals bij UberPop, dat de prijs per kilometer bepaalt) of door de leverancier (zoals bij Elance, ODesk of Airbnb). In het eerste geval merken we dat de leverancier weinig verdient (op de limieten van de exploitatie): lees bijvoorbeeld dit artikel over de situatie in Nederland waar chauffeurs van UberPop minder verdienen dan het wettelijk minimumloon. In het tweede geval is het nog erger. De leveranciers beconcurreren elkaar. Dat is ook zo bij Airbnb waar iedereen vrij is de nachtprijs vast te stellen, maar als niemand reserveert, moet u toch uw prijs verminderen. Dit is evidenter bij Elance of Odesk waar freelancers tegenover elkaar staan om opdrachten te krijgen. De klanten hebben een enorme onderhandelingsmacht en de leveranciers (freelancers) zijn er het slachtoffer van.
Conclusie
We begonnen met een definitie van «deeleconomie» en we zien dat het huidige concept niet de menslievende dimensie heeft die het woord «delen» inhoudt. Eigenlijk heeft het te gelde maken van het«delen» tot nog meer fragmentatie geleidt, nog meer banden tussen mensen verbroken. Die vernietiging vindt een hoogtepunt op platforms als Elance of Odesk waar leveranciers in een negatieve spiraal zitten, die ertoe leidt meer waarde te vernietigen dan er te creëren. Ik vind het erg om te zeggen, maar achter het enthousiasme voor de deeleconomie verschuilt zich een heel negatieve realiteit. Voor mij zijn de meeste vormen van deeleconomie het kapitalisme in zijn ergste vorm. De groepscultuur en de groepsgeest die in de meeste landen zijn verdwenen na de Tweede Wereldoorlog en na de opkomst van het consumentisme worden niet hervonden door de deeleconomie. Het tegenovergestelde kan zelfs gebeuren. Toch zijn er in de deeleconomie andere veel positievere businessmodels, die echt bijdragen aan het hogere belang van de maatschapij. “Coworking” is daar een voorbeeld van.
Crédit photo : Roma via flickr
Posted in Marketing.
